Dwusetną rocznicę wydania "Baśni dla dzieci i młodzieży", słynnego zbioru braci Grimm (pierwsze wydanie ukazało się w roku 1812), można uczcić wybierając się do Disney World i przechadzając się wśród sztucznych zamków i maskotek wystrojonych w krynoliny. Ale można też zrobić to co zrobiliśmy my - ja, moja żona Kate i nasza dwuipółletnia córeczka Alice - przemierzyć niemiecką Drogę Baśni. To oficjalna, choć nieoznakowana trasa wytyczona przez lokalne organizacje turystyczne, by promować baśniowe miejsca. Jedne z nich są autentyczne, inne zmyślone. Trasa ma długość ponad 560 kilometrów, biegnie od Frankfurtu do Bremy, i przechodzi przez takie punkty, jak dom braci Grimm oraz domki Czerwonego Kapturka, Śpiącej Królewny i Jasia i Małgosi. Po drodze mija się piękne lasy, ogląda wspaniałe wieże, można też zwiedzać całkiem prawdziwe zamczyska. Alice zaczęła poznawać baśnie braci Grimm w czasie lotu. Przeczytałem jej ich wersję Kopciuszka. "Była sobie dziewczynka o imieniu Isabella. Jej matka zmarła...", zacząłem i natychmiast zdałem sobie sprawę, ile śmierci, strachu i niegodziwości pojawia się w bajkach Grimmów (w pierwszym wydaniu pojawiła się na przykład opowieść o "dzieciach, które bawiły się w rzeźnika"). W miarę czytania improwizowałem w stylu Disneya, unikając wzmianek o głodnych wilkach oraz morderczych macochach, by dotrzeć do szczęśliwych zakończeń. Ale baśnie i tak zafascynowały Alice - nawet w mojej "słodkiej" wersji. W ciągu tygodnia z tyłu samochodu nie raz dobiegał nas głosik zaczynający kolejną opowieść od słów: "Była sobie raz dziewczynka o imieniu Alice..." Nasza podróż zaczęła się we Frankfurcie, w dzielnicy Hanau. To tu jest oficjalny początek Baśniowej Drogi - tu też mieszkali bracia, od urodzenia do 5-6 roku życia. Upamiętnia to pomnik stojący na głównym placyku oraz mała wystawa należących do nich przedmiotów, znajdująca się w muzeum Schloss Philippsruhe. Przez kolejne siedem lat Grimmowie mieszkali w małej, niegdyś ogrodzonej murem wiosce Steinau, położonej 56 kilometrów na północny wschód od Hanau. W ich domu jest dziś muzeum, poświęcone ich życiu rodzinnemu. Zajrzałem do pomieszczeń, które są w remoncie - w roku 2011 otwarta zostanie interaktywna część ekspozycji, prezentująca także międzynarodowe wersje bajek (książki, gry, ilustracje, filmy), Alice zaś bawiła się w "klatce Jasia i Małgosi". Miejscowy zamek, w którym bawili się w dzieciństwie Wilhelm i Jacob, także dysponuje pamiątkami po braciach: są tu ich pudełeczka na tabakę, kałamarze i rodzinne Biblie. Po Steinau ruszyliśmy dalej, co jakiś czas zbaczając z Baśniowej Drogi - znajduje się na niej kilka miejscowości, których nie uważam ani za rezydencje Grimmów, ani za specjalnie baśniowe miejsca. Oczywiście, to ostatnie to kwestia uznania. Baśnie z definicji nie funkcjonują w sprecyzowanym czasie (tylko "dawno, dawno temu"), ani na żadnej mapie ("za górami, za lasami"). Ale w krainie, gdzie bracia Grimm zapisywali ustne podania, zarówno odwiedzający, jak i miejscowi z przyjemnością wyszukują miejsca, które mogły stanowić dla braci inspirację - i nie jest ważne, jak luźno są one powiązane z konkretnymi baśniami. Kolejne miejsce, w które się udaliśmy, mogło się poszczycić takim powiązaniem: dolina rzeki Schwalm znana jest także jako RotKappchenland, czyli "kraina czerwonej czapeczki" (która w tłumaczeniu stała się "Czerwonym Kapturkiem"). Jest tu Museum der Schwalm, pokazujące lokalne tradycje tkackie. W tym rejonie ubranie stanowiło odbicie statusu jego właściciela: prezentowane w muzeum fotografie i eksponaty na manekinach opowiadają dzieje "kodu kolorystycznego", który odpowiadał hierarchii społecznej. Ludzie starzy nosili się na czarno i fioletowo, młode pary zakładały stroje zielone, zaś małe dziewczynki przykrywały włosy małymi, czerwonymi czapkami. Dolina pocięta jest przez farmy rozłożone na łagodnych pagórkach, poprzecinane gajami. Zatrzymaliśmy się na parkingu na skraju lasu, zignorowaliśmy znak ostrzegawczy, którego i tak nie umieliśmy przeczytać, i opowiedzieliśmy Alice historie Czerwonego Kapturka i Królewny Śnieżki. Opowieść snuliśmy, idąc wśród wysokich drzew. Paprocie, porastające pobocza ścieżki, kołysały się w słońcu. Tego wieczora zajechaliśmy do pensjonatu w Kassel, w którym zarezerwowaliśmy miejsce - i okazało się, że nie ma dla nas pokoju. Kate, ze śpiącą Alice na rękach, zadzwoniła ponownie do drzwi, i uprosiła męża właścicielki, by jednak nas przyjął. Może mam zbyt bujną wyobraźnię, ale gdy wyjaśnialiśmy, że błąd popełniła jego córka, zacząłem się zastanawiać, czy nie maczała w tym wszystkim palców jakaś zła macocha (w czasie podróży co chwila zdarzało się coś rodem z bajek: widzieliśmy drwala rąbiącego drzewo, z torby Kate wytoczyło się czerwone jabłko, na moście pojawił się człowiek, który podejrzanie przypominał trolla). Kassel to ważne miejsce w historii braci Grimm. Przeprowadzili się tu po śmierci ojca, by podjąć studia. Po ukończeniu nauki zostali cesarskimi bibliotekarzami i zamieszkali przy obecnym Brueder-Grimm-Platz. Miejsce to oznaczone jest niewielkim pomnikiem. Ich późniejszy adres znajduje się w pobliżu Brueder Grimm-Museum (zamkniętego z powodu rozbudowy aż do przyszłego roku). W wolnym czasie wyszukiwali ludzi, którzy znali różne opowieści. Tuż pod Kassel posiliśmy się w przydrożnej restauracji Brauhaus Knallhuette, prowadzonej niegdyś przez Dorotheę Viehmann, chłopkę i znawczynię baśni, która opowiedziała braciom dziesiątki historii - wśród nich tę o Aschenputtel, czyli Kopciuszku. Usiedliśmy przy miejscowym piwie i wysłuchaliśmy niemieckiej wersji historii w wykonaniu przejętej aktorki w niebieskim czepcu. Końcowy etap podróży wiódł przez wioski Dolnej Saksonii i kończył się w Hameln, miasteczku, które wygląda niczym filmowe dekoracje. Domy mają tu renesansowe, budowane na drewnianych ramach frontony, ulice są brukowane, dostępne tylko dla pieszych. Wycieczkom przewodzi tu słynny wybawiciel-mściciel, Flecista z Hameln. Jeden z odtwórców tej roli, Michael Boyer, to Amerykanin, który nadaje jej zarówno sporo godności jak i humoru. Nosi pozszywany z łatek kostium i gra na flecie. Wycieczka obejmuje zarówno wizytę w Rattenfangerhaus (domu Szczurołapa), jak i odwiedziny w restauracji, która znajduje się w budynku mającym 408 lat. Tutejsza specjalność to "Szczurzy ogon flambe" - czyli doskonała wieprzowina, przyciągająca tu znacznie więcej turystów niż gryzoni. Według braci Grimm opowieść o Fleciście z Hameln to legenda (czyli w przeciwieństwie do bajki fikcyjna opowieść, odnosząca się do prawdziwych miejsc czy epoki), ale Boyer twierdzi, że baśniowy szczurołap istniał naprawdę (czy naprawdę zaczarował tutejsze szczury - a potem, gdy odmówiono mu zapłaty, dzieci - to już bardziej wątpliwa kwestia). Potem popędziliśmy autostradą z powrotem do Frankfurtu - wróciliśmy do dużego miasta po czterech dniach krążenia po znacznie spokojniejszych okolicach. Zastanawiałem się, czy Alice podobała się ta wycieczka bardziej, niż mógłby się jej spodobać wyjazd do Anaheim czy Orlando. Bardzo lubi zamki i zoo, i bardzo podobał jej się Flecista, ale chciałem, żeby z naszego wyjazdu wyniosła coś więcej. I gdy szykowaliśmy się do snu w hotelu przy lotnisku, Alice spełniła moje marzenie: "Jestem Śpiącą Królewną", oświadczyła. "A ty jesteś Księciem. Pocałuj mnie, to się obudzę!"